Piąta Władza  dezinformacja 

Anatomia Fałszu

Jak rozpoznać, że mamy do czynienia ze zmanipulowanym przekazem? Zwykle odnosi się on do emocji, najczęściej do strachu. Powołuje się na znane nam osoby, często jest po prostu krótkim materiałem video na TikToku, Instagramie, czy Facebooku. Tego typu format jest trudniejszy do zweryfikowania i niesie ze sobą większy ładunek emocjonalny. Profile szerzące dezinformacje powołują się na niesprawdzone źródła, przekazują fałszywe grafiki, czy wyniki badań. Bywa, że konta posługujące się fałszywymi przekazami wykorzystują dostępne materiały, przerabiając je bądź montując w taki sposób, aby potwierdzały ich własne teorie. Media społecznościowe stały się wygodnym miejscem do rozprzestrzeniania fałszywych informacji. W odróżnieniu od rzetelnych serwisów prasowych nie funkcjonuje w nich kontrola udostępnianych komunikatów. Ogrom dostępnych treści sprzyja jedynie pobieżnemu przeglądaniu materiałów, bez dokładnego wczytywania się w kontekst, treść, a tym bardziej bez weryfikacji ich źródła.

Dezinformacja nas osacza

Według badania „Digital Consumer Trends” przeprowadzonego na zlecenie firmy Deloitte w 2023 roku, trzech na czterech Polaków spotkało się z dezinformacją w mediach społecznościowych, a co trzeci badany uważa, że to zjawisko się nasila. 26 procent respondentów deklarowało, że nie spotkało się z dezinformacją, lub nie ma w tej sprawie wiedzy i mogli pozostawać pod wpływem dezinformacji nieświadomie.

Celem zmanipulowanych przekazów są głównie kobiety w wieku 28-45 lat, mające dzieci, które dbają o to, co jedzą, są świadome środowiskowo, ale przede wszystkim ufają temu, co przeczytają w sieci. Eksperci IBIMS wyjaśniają, że mechanizm kampanii dezinformacyjnej dzieli się na kilka etapów. Pierwszym jest przygotowanie pseudo danych, wyglądających na dane naukowe z dużą ilością nieweryfikowalnych liczb. Kolejnym – implementacja danych poprzez reklamy i sponsorowane artykuły, ich dystrybucja w mediach społecznościowych oraz docieranie z treściami bezpośrednio do blogerów, influencerów i dziennikarzy. Końcowym etapem jest wywołanie afery poprzez powoływanie się na własne dane i płatne artykuły oraz ich dalszą dystrybucję w mediach pod hasłem „wszyscy o tym mówią”.

Demagog.org.pl , który od dziesięciu lat tropi fake newsy i dezinformację w Internecie podaje również przykład nagrania opublikowanego na Facebooku i TikToku wykorzystującego fałszywe metody pomiarowe. Nagranie zyskało bardzo dużą popularność: na jednym z profili wyświetlono je ok. 2,5 mln razy, skomentowano ok. 2,1 tys. razy i zareagowano na nie ok. 6,9 tys. razy. Na innym koncie doczekało się ok. 1,4 mln wyświetleń, ok. 1,1 tys. komentarzy i ok. 2,8 tys. reakcji. Na chińskiej platformie materiał udostępniono ponad 6 650 razy, zapisano go ponad 2 800 razy, a polubiono: ok. 14 tys. razy. Komentarze użytkowników portali świadczyły w dużej mierze o tym, że treść ta została potraktowana jako wiarygodna i alarmująca. To pokazuje skalę zjawiska. Ponadto odbiorcy częściej zwracają uwagę na wiadomości negatywne lub budzące podziw niż na pozytywne lub neutralne. Artykuły czy wpisy dementujące fake newsy rozchodzą się słabiej i budzą niższe zainteresowanie niż sam fake news – zazwyczaj są neutralne i nie wzbudzają tak silnych emocji.

Jak bronić się przed fake newsami?

W szumie medialnym, który obserwujemy każdego dnia bardzo łatwo umieścić fałszywe komunikaty, a social media to miejsce, w którym natłok informacji jest tak ogromny, że konieczna jest weryfikacja tego, co czytamy i oglądamy. Na szczęście istnieją ogólne zasady, którymi powinniśmy się kierować podczas korzystania z Internetu, żeby nie paść ofiarą dezinformacji, a co najważniejsze — nie przekazywać jej dalej. Co możemy zatem zrobić, by uchronić się przed fałszywymi przekazami? Oto kilka kluczowych zasad:

• Po pierwsze weryfikujmy informacje i to najlepiej w kilku źródłach. Możemy korzystać również ze stron fact-checkingowych, które zajmują się sprawdzaniem wpisów krążących w sieci.
• Weryfikujmy profile, myślmy krytycznie. W kanałach mediów społecznościowych aż roi się od fałszywych kont, które służą tylko do podawania niesprawdzonych informacji lub prowadzą kampanie oczerniające.
• Nie karmmy internetowych trolli. Nie dyskutujmy z nimi, nie podawajmy dalej ich wpisów, ograniczajmy z nimi kontakt, a jeśli jest to możliwe – zablokujmy takich użytkowników.
• Zbyt emocjonalne podejście do informacji może skutkować znacznym spadkiem ostrożności. Przemyślmy zatem obejrzane lub przeczytane treści, na chłodno oceńmy ich wiarygodność, nie przekazujmy dalej, gdy nie jesteśmy pewni, że są prawdziwe.
• Chrońmy osoby starsze i młodzież, które najłatwiej poddają się manipulacji.
• Nie pozostawajmy obojętni. Warto korzystać z narzędzi do zgłaszania nieprawdziwych informacji. Jeśli masz do czynienia z dezinformacją w kwestii żywności, nie wahaj się, napisz na: kontakt@stopdezinformacjizywnosciowej.pl.